Çerkesler Kimdir ?
Çerkes, Türkiye’de bilinen kullanımı ile Çerkez, isminin kökeni ve günümüzdeki kullanılan anlamları konusunda fikir ayrılıkları bulunmaktadır. Buna göre;
1. Çerkes, Kafkasya’nın yerli halkı olan Adigelerdir.
2. Çerkes, Kafkasya’nın yerli halkı olan ve aynı kökenden gelen Adige ve Abhaz halklarıdır.
3. Çerkes, Kafkasya’daki halklardan Adigeler, Abhazlar, Çeçenler, Dağıstanlılar, Osetler, Karaçaylar ve Balkarlar’a verilen bir üst kimliktir.
Bu düşüncelerden en yaygın olanı Çerkes isminin Adige Halkı’na verilen bir ad olduğudur. Kafkasya’daki kullanımı itibari ile de Çerkes kelimesi Adigeler’i temsil etmektedir.
Kafkasya’ya ayak basan ilk gezginler, yaşlı bir adamla karşılaşmışlar ve sormuşlar; “sen de kimsin, nereden çıktın ?”.
İhtiyar yanıtlamış : “koca dünya pelte halindeyken, yeryüzü henüz kabuk bağlamışken, gökleri ağlarla gerip yükseltirlerken, toprak lavla dövülüp sertleştirilirken, ulu dağımız küçücük bir tümsek gibiyken, koca İdil’i küçükler adımlayıp geçerlerken, İşte o zaman ben ak sakallıydım”
ÇERKES Mİ ÇERKEZ Mİ?
Türk dil kurumu Çerkez kelimesini geçerli olarak kabul etse de toplumda çerkes kelimesinin kullanılmasına yönelik tepkiler bulunmaktadır. Derneklerimiz de Çerkes kelimesini kullanmaya gayret etmektedir.
KİMLERE ÇERKES DENİR ?
M.Ö. 5. yüzyıldan itibaren Kafkasya’yı gezip gören ve eserlerinde buradan bahseden Heredot, Hellenikus, F.Arrivan, Strabon, Romalı Pliny gibi antik dönem seyyah ve tariçilerin ile Ruslar, Gürcüler, Tatarlar ve Araplar; Kuzey Kafkasya’nın otokton (yerli) hakları için Kas, Kask, Kasog, Kasogi, Sirkas, Kerkes, Kerakes gibi isimler kullanmışlardır .
Bu tanımlamalar, zamanla batı söylemi ile Cirkas, Cirkassi, Cirkasyen ve nihayet Arapların kullandığı Şerakise, Çerakise gibi ifadelerinden hareketle “ÇERKES” sözcüğüne dönüşmüş ve literatüre geçmiştir.
“Çerkes” kavramı, Kafkasya’da yaşamakta olan haklardan herhangi birisinin doğrudan adı değildir. Orada her halk, kendi tarihi adıyla yaşar ve adıyla bir cumhuriyete sahiptir.
Çeçenler Çeçenistan’da, Abhazlar Abhazya’da, Osetler Osetya’da, Adıgeler Adıgey’de, Dağıstanlılar Dağıstan’da yaşar .
“Çerkes” ismi, dar anlamda Kuzeybatı Kafkas kökenli Adıge-Abaza-Ubıh gruplarını, en dar anlamda ise sadece Adıge grubuna mensup boyları kapsamaktadır.
Osmanlı’dan günümüze kadar olan literatürlerde, göçler ve sürgünler sonucunda Kafkasya’dan gelen tüm göçmenler bir üst kimlik olarak ‘Çerkes’ adıyla tanımlanmıştır .
ÇERKESLER HANGİ IRKTANDIR ?
Adıge-Abhaz-Ubıh grupları, Çeçen-İnguş ve Dağıstanlı grupların önemli bölümü ile Gürcüler, var olduklarından beri Kafkasya’da yaşamış en eski yerli (otoktan) halklardır.
Bu halkların tamamı beyaz ırka mensupturlar. Bugün Kafkasya’da yaşamakta olan 40’ı aşkın halk arasında, Kafkas ortak kültürü oluşmuştur. Dillerin çoğalıp farklılaşmasında büyük etkileri olan, farklı ırklardan gelen kafkaslılaşmış halklar da artık bu kültürün ayrılmaz bir parçası konumundadırlar.
Beyaz Kafkas ırkından olanlar :
Adıge boyları, Abhaz (Abaza’lar), Ubıhlar
Çeçen-İnguşlar
Dağıstanlılar (Lezgi, Avar, Lak, Tabasaran, Agul vb.)
Türk soylular :
Karaçay-Balkar, Nogay, Kumuk, Karapapak, Azeriler
İndo-Germen ırkından olanlar :
Osetler (Digor, İgor), Tat, Talis, Fars, Ermeniler
Slav ırkından olanlar :
Ruslar, Don Kazaklari, Ukraynalılar
TÜRKİYE’DE ÇERKESLER
Türkiye’de 600 civarında Çerkes yerleşimi Trakya, Doğu ve Güneydoğu bölgeleri hariç bütün Anadolu’ya dağılmıştır. En yoğun Çerkes yerleşimi Sinop, Samsun, Çorum, Amasya, Tokat, Yozgat, Sivas, Kayseri, K.Maraş, Adana hattı ile orta batı Anadolu’da ve Marmara bölgesinde (Eskişehir, Bilecik, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Yalova, Sakarya, Düzce) bulunmaktadır.
DİN
Çerkesler görece geç Müslüman olan bir toplumdur. 16.-17. yüzyıllardan itibaren Osmanlı Türkleri ve Kırım Tatarları aracılığıyla Müslüman olmuşlardır. Kafkasya’da Kuzey Osetya’nın Mozdok bölgesinde yaşayan 3 bin kişilik bir Hıristiyan topluluk dışında Çerkeslerin tamamı Müslümandır (Sunni-Hanefi).
